Szereg regulacji prawnych obowiązujących w Polsce niekorzystnie oddziałuje na sytuację rodzin. Przepisy te często dyskryminują rodziny wychowujące dzieci, w których relacja rodziców opiera się na formalnie zawartym małżeństwie. Sztandarowym przykładem takiej sytuacji są przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji z 20 lutego 2004 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania dzieci do publicznych szkół i przedszkoli (Dz.U. Nr 26, poz. 232 z późn. zm.). W myśl §2 tego rozporządzenia pierwszeństwo w dostępie do publicznych przedszkoli mają dzieci rodziców samotnie je wychowujących. Zapis ten dyskryminuje więc rodziny pełne, które w sytuacji powszechnego deficytu miejsc w przedszkolach często nie uzyskują do nich dostępu.

Niekonstytucyjność tego rozporządzenia jest ostatnio wielokrotnie podnoszona, m.in. w wystąpieniu Rzecznika Praw Obywatelskich do Ministra Edukacjiz maja 2012 r. Podobnych regulacji w polskim systemie prawnym jest więcej i w związku z tym pojawia się pytanie, dlaczego ustawodawca na etapie przygotowywania aktu prawnego często nie analizuje jego możliwych skutków dla rodzin? W związku z tym coraz bardziej palącą kwestią jest taka modyfikacja systemu tworzenia prawa, aby zobligować osoby przygotowujące treść aktów prawnych do oszacowania exante wpływu określonych regulacji na sytuację rodzin. Celem niniejszej ekspertyzy jest odniesienie się do postawionego powyżej pytania, jak też przedstawienie propozycji zmian w procedurze procedowania regulacji mogących oddziaływać na rodzinę.

Opracowanie to powstało na bazie przeglądu przedmiotowej literatury, analizy obowiązującego systemu oceny skutków regulacji, jak też moich wcześniejszych badań. Na potrzeby tej analizy przygotowałem również ankietę dla organizacji pozarządowych i innych podmiotów działających na rzecz rodziny, w której zadałem pytania dotyczące dyskryminacji rodzin opartych na formalnie zawartym małżeństwie i poprosiłem o wskazanie wszelkich innych regulacji utrudniających funkcjonowanie rodzin w Polsce. Otrzymałem 138 wypełnionych ankiet, których wyniki wykorzystuję w niniejszej ekspertyzie [. Przeprowadziłem również wywiady z osobami z Kancelarii Prezesa Rady Ministrów odpowiadającymi za prowadzenie i koordynowanie procesu oceny skutków regulacji w ramach rządu. Chcę tutaj jednak jeszcze raz podkreślić, że przedstawiana opinia nie ma na celu wymieniania tych barier, a raczej pokazanie kilku z nich, jako przykładów błędów systemowych w procesie przygotowywania regulacji oddziałujących na rodzinę. Na wstępie proponuję jednak krótki przegląd literatury, ale też polskich aktów normatywnych, tak aby pokazać, że dbałość o rodzinę to nie tylko przejaw szeroko rozumianej praktyki antydyskryminacyjnej, ale też inwestycja w kapitał ludzki o wysokiej stopie zwrotu.

Analiza została wykonana na zlecenie Senatu RP i jest dostępna również na stronie Senatu.