W lipcu 2025 r. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów skierował do konsultacji projekt nowelizacji ustawy o kredycie konsumenckim, mający na celu wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2225 w sprawie umów o kredyt konsumencki. Nowe przepisy mają zwiększyć poziom ochrony konsumentów korzystających z usług finansowych, w tym zawieranych na odległość, oraz wspierać rozwój rynku cyfrowych usług finansowych w Unii Europejskiej.

Jednym z kluczowych wątków konsultowanego projektu jest art. 105 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe – przepis, który określa zasady przetwarzania informacji objętych tajemnicą bankową. To właśnie ten element stał się punktem wyjścia do opracowania raportu Instytutu Sobieskiego pt. „Ochrona interesów konsumentów na rynku informacji kredytowej”.

Raport został opracowany przez zespół Instytutu Sobieskiego pod kierunkiem Leszka Skiby.

Autorzy raportu analizują strukturę rynku informacji kredytowej w Polsce, wskazując na jego monopolistyczny charakter, wynikający z ograniczenia możliwości przetwarzania danych kredytowych wyłącznie do banków i izb bankowych. W efekcie obowiązujące przepisy praktycznie zablokowały możliwość powstania konkurencyjnych instytucji, uprzywilejowując pozycję Biura Informacji Kredytowej S.A. (BIK), z którego usług korzystają niemal wszystkie instytucje finansowe.

Eksperci Instytutu Sobieskiego zwracają uwagę, że taki model ogranicza konkurencję, innowacyjność i presję na podnoszenie standardów jakości oraz bezpieczeństwa. Brak alternatywnych źródeł danych utrudnia konsumentom weryfikację informacji i porównywanie ofert, a jednocześnie może prowadzić do niezamierzonych efektów, takich jak obniżenie oceny punktowej kredytobiorcy w wyniku złożenia zapytań w kilku bankach. Taki model zwiększa również ryzyko systemowe, wynikające z uzależnienia całego sektora finansowego od jednego źródła informacji.

Autorzy raportu porównują rynek informacji kredytowej z funkcjonującym w Polsce rynkiem informacji gospodarczej, który działa w warunkach konkurencji i pozostaje pod nadzorem organów państwowych. Wskazują, że analogiczny model nadzoru można dostosować do specyfiki sektora bankowego i wykorzystać do zwiększenia bezpieczeństwa oraz przejrzystości rynku kredytowego.

Raport wskazuje również na potrzebę reformy systemu informacji kredytowej, obejmującej m.in.:

• Otwarcie rynku na konkurencję analogicznie do modelu biur informacji gospodarczej.
• Rozszerzenie katalogu podmiotów uprawnionych do tworzenia instytucji gromadzących i udostępniających informacje kredytowe.
• Wzmocnienie nadzoru nad rynkiem informacji kredytowej przy zachowaniu wysokich standardów ochrony danych osobowych.
• Wprowadzenie mechanizmów sprzyjających: zwiększeniu innowacyjności systemów oceny ryzyka, podniesieniu poziomu ochrony interesów uczestników rynku oraz obniżeniu kosztów usług i kredytów dla konsumentów.

Proponowane rozwiązania mają na celu obniżenie kosztów kredytów i usług finansowych, zwiększenie  innowacyjności systemów oceny ryzyka oraz wzmocnienie ochrony interesów uczestników rynku. 

Mamy nadzieję, że zaprezentowana przez nas koncepcja stanie się impulsem do debaty na temat racjonalnego kształtowania rynku informacji kredytowej, z myślą o realnym wzmocnieniu ochrony konsumentów. Liczymy również, że stanie się inspiracją dla decydentów przy tworzeniu skutecznych mechanizmów realizacji tego celu.